Morele sferen
In een pluriforme samenleving met vele verschillende mensen en meningen zijn vraagstukken over de inrichting en gebruik van de leefomgeving soms diepgaande morele dilemma’s. Het zijn dan vragen waarover mensen zich een oordeel vormen waarin diepgevoelde wensen en voorkeuren tot uitdrukking komen. Fundamentele vragen over ‘het goede’.
- Vragen over welk recht heeft een mens op ingrijpen in de natuur?
- Vragen over in welke leefomgeving voel ik mij thuis?
- Vragen over wat mooi is en wat zo lelijk is dat het verboden moet worden?
- Vragen over meer of minder bebouwing?
Om zich over dergelijke dilemma’s een opvatting te formuleren, plaatsen mensen dergelijke dilemma’s in een van zes verschillende morele sferen. Elk van die morele sferen kent een kenmerkende manier van argumentatie, waarin een beperkt aantal en onderling onderscheidende waarden een rol speelt. Dat zijn er zo’n veertig.
Mensen plaatsen een dilemma in een morele sfeer met de woorden die ze kiezen om tot een oordeel te komen en de beelden die ze daarbij oproepen. Dat kan intuïtief gaan, omdat mensen daarin een bepaalde routine voor zichzelf hebben opgebouwd. Het kan ook een bewust proces zijn waarin stap-voor-stap een redenering wordt opgebouwd om tot een oordeel te komen. Door in de argumenten te kiezen die kenmerkend zijn voor een morele sfeer, wordt duidelijk welke waarden ten grondslag liggen aan hun opvatting.
Moreel kompas
Een waarde geeft richting en vormt als het ware het kompas voor oordeelsvorming. Die richting die een waarde wijst is beter te begrijpen in de context van de morele sfeer en de het morele fundament dat met die waarde verbonden is. Net als een lijn richting krijgt in een vlak doordat het twee punten met elkaar verbindt en doorgetrokken kan worden.
Morele fundamenten zijn de basale intuïties die in elk mens aanwezig zijn. Ze vormen de grondslagen voor onze emoties en voor onze oordeelsvorming over zaken die wezenlijk zijn. Dat zijn zaken die ons raken in ons menszijn, in ons samenleven met anderen en in onze relatie tot de leefomgeving. Mensen verschillen in hun geneigdheid om vraagstukken in een bepaalde morele sfeer te plaatsen en zich te oriënteren op een bepaald moreel fundament. Dit is telkens opnieuw afhankelijk van de situatie of de emotionele gesteldheid van het moment.
Klik, download en vind alle informatie over morele sferen en waarden in het overzicht op: Informatieblad II Morele Sferen & Waarden.